همه چیز درباره لاستیک خودرو

امروزه سازندگان تایر، گستره وسیعی از لاستیک ‌ها را برای خودروهای گوناگون تولید می‌کنند که از لحاظ اندازه، آج، جنس، ساختمان و کاربری انواع مختلفی دارند. همچنین برای شرایط آب و هوایی و جاده‌های متفاوت، انواع ویژه‌ای از آنها ساخته می‌شود. جالب است بدانیم ترکیبات به کار رفته در تایر خودروهای شخصی و وانت‌ها، به ۲۰۰ مورد می‌رسد. هر چند برای نیازهای متنوع رانندگان، تایرهای مختلفی تولید می شود اما کار اصلی هر لاستیک این است که همراه رینگ‌چرخ، اتاقکی از هوا می‌‍‌سازد که وزن خودرو روی آن قرار می‌گیرد.

این تحقیق در مورد لاستیک خودرو بوده و مفهوم، انواع و ویژگی های آن را به طور کامل بیان می نماید. این تحقیق به دانشجویان رشته های مکانیک خودرو و دیگر رشته های مرتبط پیشنهاد می گردد.

شاید متعجب شوید اگر بدانید بیش از ۹۵ درصد وزن وسیله نقلیه را فشار باد درون تایر متحمل می‌شود و خود لاستیک، تنها ۵ درصد را تحمل می‌کند. نکته جالب دیگر آن است که محل برخورد تایر با جاده، کمی کوچکتر از یک کارت‌پستال معمولی است و چرخش، شتاب و توقف خودرو، تنها از طریق همین سطح کوچک انجام می‌شود. تایر همچنین برای خنثی کردن ضربات و تکان‌های ناشی از حرکت در جاده، به سیستم تعلیق‌ خودرو کمک می‌کند.

تقریباکلیه تایرهایی که امروزه برای خودروهای شخصی ساخته می‌شوند لاستیک‌های رادیال «شعاعی» هستند که در آنها لایه‌های سازنده بدنه لاستیک به صورت شعاعی از یک طوقه به سمت طوقه دیگر کشیده و نصب می‌شوند. این لایه‌ها با تسمه‌های فولادی در جای خود مستحکم شده‌اند.

تایر خودرو از اجزای مختلفی تشکیل شده است که وجود هر یک برای عملکرد صحیح و ایمن آن حیاتی است. تایرها ساختاری لایه‌ای دارند که در تصویر زیر به‌خوبی به نمایش درآمده‌اند.

طوقه حلقه‌ای از چند رشته فولاد با استحکام بالا است که روی آن پوششی از لاستیک قرار دارد. وظیفه‌ی اصلی طوقه موقعیت‌دهی و هم‌مرکز کردن تایر و رینگ و همین‌طور جذب نیروهای واردشده از رینگ به لاستیک است.

بدنه‌ی تایر از چندین لایه‌ی تنیده‌شده تشکیل شده است. معمول‌ترین لایه‌ی مورد استفاده نخ‌های پلی‌استر است. در لاستیک‌های رادیال این نخ‌ها به‌صورت عمود بر آج تایر قرار گرفته‌اند. در تایرهای قدیمی‌تر، نخ‌ها با زاویه‌ای خاص نسبت به آج قرار می‌گرفتند. در نهایت لایه‌های تنیده شده با لاستیک پوشانده می‌شوند تا علاوه‌بر پیوند با سایر لایه‌ها، بتوانند هوا را درون تایر محبوس کنند. گاهی استحکام تایرها با تعداد لایه‌های بدنه‌ی آن‌ها سنجیده می‌شود. در بیشتر خودروها از تایرهای دو لایه استفاده می‌شود، اما در تایر هواپیماهای تجاری بزرگ تعداد لایه‌ها به ۳۰ و بیشتر نیز می‌رسد.

کد P215/65 R15 95H یکی از چندین کد حک شده روی بخش جانبی تایرها است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، در ابتدای این کد یک حرف وجود دارد. این حرف بیانگر نوع تایر است و به سه دسته‌ی کلی P، LT و T تقسیم می‌شود. حرف P به‌معنای تایر مناسب جهت خودروهای سواری سدان، شاسی‌بلند، مینی‌ون و وانت است. LT بیانگر خودروهای باری سبک و T نشان‌دهنده‌ی تایر یدکی است. البته حروف دیگری نیز می‌توان به این فهرست سه‌تایی اضافه کرد، اما استفاده از آن‌ها مرسوم نیست.

بعد از اولین حرف سه عدد قرار دارد، در مثال بالا 215، که بیانگر عرض تایر است که از دیواره‌ی جانبی راست تا دیواره‌ی جانبی چپ اندازه‌گیری می‌شود. این عدد که بر حسب میلی‌متر بیان می‌شود در حقیقت اندازه عرض رینگ مناسب تایر هم نشان می‌دهد.

دو عدد بعدی نسبت ابعاد تایر را نشان می‌دهد. به‌طور کلی نسبت ابعاد برای بیان فاق یا ارتفاع تایر کاربرد دارد. ارتفاع تایر از طوقه تا بالای آج اندازه‌گیری می‌شود. نکته‌ی حائز اهمیت در مورد نسبت ابعاد این است که این عدد برحسب درصدی از پهنای تایر بیان می‌شود. برای نمونه در مثال بالا عدد ۶۵ بدین معنا است که فاق تایر ۶۵ درصد پهنای آن است. هرچه نسبت ابعاد کوچکتر باشد، پهنای تایر نسبت به فاق آن بیشتر است.

تایرهای مخصوص خودروهای مسابقه‌ای به‌طور معمول نسبت ابعاد پایین‌تری دارند. دلیل آن است که تایرهای پهن و فاق کوتاه پایداری جانبی بهتری دارند. خودروهای مسابقه‌ای در هنگام عبور از پیچ‌ها نیروهای جانبی زیادی را متحمل می‌شوند که به‌طور مستقیم این نیروها به تایرها وارد می‌شود؛ درنتیجه تایرهای با نسبت ابعاد کوچکتر مناسب این شرایط هستند. دیواره‌های جانبی این تایرها نسبت به تایرهای عادی کوتاه‌تر و سخت‌تر است و می‌تواند شرایط مسابقه و نیروهای جانبی را تاب بیاورد.

امروزه سازندگان تایر، گستره وسیعی از لاستیک‌های مختلف با اندازه آج و جنس گوناگون تولید می‌کنند که برای هر شرایط آب‌و‌هوایی متفاوت است. جالب است بدانیم ترکیبات به کار رفته در تایر خودروهای شخصی و وانت‌ها به 200مورد می‌رسد! هرچند برای نیازهای متنوع رانندگان، تایرهای مختلفی تولید می‌شود؛ اما کار اصلی هر لاستیک این است که همراه رینگ چرخ، اتاقکی از هوا می‌سازد که وزن خودرو روی آن قرار می‌گیرد.

تقریبا 95درصد وزن خودرو بر دوش بادی است که درون تایرها قرار دارد و تنها 5درصد وزن خودرو روی تایر خودرو است. روی دیوار بیرونی هر تایر، اعداد و کدهایی درج شده است که در حقیقت می‌توان گفت که شناسنامه لاستیک خودرو هستند. اندازه لاستیک خودرو با علایمی همچون (13 P165/65R) (برای مثال این اعداد روی تایر پراید نشان داده می‌شود. معنی آن این است که P=تایر خودروی شخصی، 165= پهنای تایر (برحسب میلی‌متر)، 65= نسبت ارتفاع دیواره لاستیک به پهنای آن (برحسب میلی‌متر)،R= رادیال، 13= قطر رینگ (بر حسب اینچ). هر گاه روی تایرهایی که خریداری کردید این حروف و ارقام را مشاهده کردید بدانید که شناسنامه لاستیک است.

حداکثر سرعتی که لاستیک می‌تواند تحمل کند، با یک حرف از A تا Z شناخته می‌شود. برای مثال روی جداره تایر خودروی پراید، نماد H برای سرعت درج شده نشان می‌دهد هنگامی که تایر دارای فشار بار و بارگذاری مناسب است حداکثر توان حرکت 320کیلومتر در ساعت را دارا است. اگر تایری تحت تاثیر حداکثر سرعت واقع شود، اما فشار باد آن تنظیم نباشد و اضافه بار روی آن فشار بیاورد، آسیب‌دیده و یا ممکن است بترکد.